Ҳар бир давлатнинг мустақиллиги ва суверенитетини ифодаловчи рамзлари мавжуд бўлади.
Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи давлатимиз мустақиллиги ва суверенитетининг белгиси ва рамзи ҳисобланиб, халқаро муносабатларда мамлакатимизни бевосита ифодалайди.
Асосий қонунимиз ҳисобланган Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 5-моддасида Ўзбекистон Республикаси қонун билан тасдиқланадиган ўз давлат рамзлари — байроғи, герби ва мадҳиясига эга эканлиги мустаҳкамлаб қўйилган.
1991 йил 18 ноябрда Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи тўғрисидаги қонун қабул қилинган. Мазкур қонун 13 моддадан иборат.
“Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи тўғрисида”ги қонуннинг 2-моддасига кўра, Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи Ўзбекистон Республикаси давлат суверенитетининг рамзидир.
Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи — байроқнинг бутун узунлиги бўйлаб ўтган тўқ мовий ранг, оқ ранг ва тўқ яшил рангли учта эндан таркиб топган тўғри тўртбурчак шаклидаги матодир.
Ўзбекистон Республикаси Давлат байроғининг узунлиги
250 сантиметрга, кенглиги 125 сантиметрга тенг. Мовий ранг, оқ ранг ва яшил рангли энларнинг кенглиги бир хил. Ҳар бир эн 40 сантиметрга тенгдир. Ўзбекистон Республикаси Давлат байроғининг ўртасидаги оқ рангли эннинг четларидан кенглиги 2,5 сантиметрга тенг қизил ҳошиялар ўтказилган.
Таъкидлаш жоизки, давлатимиз байроғи ўзининг тарихий илдизларига эга. Буюк бобомиз Амир Темур давлатининг байроғи ҳам зангори рангда бўлганлиги бизга тарихий манбалардан маълум.
“Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи тўғрисида”ги қонуннинг 5-моддасига кўра, Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи:
1) доимий равишда Ўзбекистон Республикаси Президенти қароргоҳларининг, Олий Мажлиси палаталарининг, Вазирлар Маҳкамасининг, республика давлат бошқаруви органларининг, Давлат хавфсизлик хизматининг, Марказий банкининг, Ҳисоб палатасининг, Марказий сайлов комиссиясининг, Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси ва Вазирлар Кенгашининг, маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг, судларнинг, прокуратура органларининг биноларида;
2) доимий равишда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг, Вазирлар Маҳкамасининг, Конституциявий суднинг, Олий суднинг, республика давлат бошқаруви органларининг, Бош прокуратуранинг, Давлат хавфсизлик хизматининг, Марказий банкининг, Ҳисоб палатасининг, Марказий сайлов комиссиясининг, Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси ва Вазирлар Кенгашининг, маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг мажлислар залларида;
3) доимий равишда Ўзбекистон Республикаси Президентининг, Олий Мажлис Қонунчилик палатаси Спикерининг, Олий Мажлиси Сенати Раисининг, Бош вазирнинг, Конституциявий суд, Олий суд раисларининг, республика давлат бошқаруви органлари раҳбарларининг, Бош прокурорнинг, Давлат хавфсизлик хизмати раисининг, Марказий банк бошқаруви раисининг, Ҳисоб палатаси раисининг, Марказий сайлов комиссияси раисининг, Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси ва Вазирлар Кенгаши раисларининг, вилоятлар, туманлар ва шаҳарлар ҳокимларининг, Ўзбекистон Республикасининг дипломатик ваколатхоналари, консуллик муассасалари, шунингдек халқаро ташкилотлар ҳузуридаги ваколатхоналари бошлиқларининг хизмат хоналарида;
4) Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари билан белгиланган байрам кунларида — Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашининг, вилоятлар, туманлар ва шаҳарлар ҳокимларининг қарорлари билан белгиланган марказий кўчаларда, майдонларда, бошқа жамоат жойларида ва объектларда;
5) Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси депутатлари, Сенати аъзолари, халқ депутатлари Кенгашларининг депутатлари сайлови ёки референдум кунларида — овоз бериш ўтказилаётган бинолар ва хоналарда;
6) Ўзбекистон Республикасининг дипломатик ваколатхоналари, консуллик муассасалари, шунингдек халқаро ташкилотлар ҳузуридаги ваколатхоналари биноларида ёки ҳудудларида ва транспорт воситаларида — халқаро ҳуқуқ нормаларига, дипломатик протокол қоидаларига ҳамда ваколатхоналар ва муассасалар жойлашган давлатнинг қонун ҳужжатларига мувофиқ;
7) хорижий давлатлар давлат ва ҳукумат бошлиқларининг, бошқа расмий делегацияларнинг халқаро ҳуқуқ нормаларига, дипломатик протокол қоидаларига, шунингдек Ўзбекистон Республикасида бўлишининг тасдиқланган дастурига мувофиқ транспорт воситаларида, вокзалларда, аэропортларда, юриш йўналиши бўйича ва бошқа ташриф объектларида;
8) расмий шахслар сифатида Ўзбекистон Республикасининг Президенти, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг Спикери, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Раиси, Ўзбекистон Республикасининг Бош вазири, Ўзбекистон Республикасининг бошқа расмий делегациялари раҳбарлари, Ўзбекистон Республикасининг дипломатик ваколатхоналари, консуллик муассасалари, шунингдек халқаро ташкилотлар ҳузуридаги ваколатхоналари бошлиқлари тушган чет элдаги денгиз ва дарё кемаларида, бошқа транспорт воситаларида;
9) Ўзбекистон Республикаси кемалар қатнови инспекциясининг кемалар реестрида рўйхатга олинган денгиз ва дарё кемаларида;
10) Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларининг ҳарбий бирлашмаларида, қўшилмаларида ва қисмларида, шунингдек бошқа ҳарбий тузилмаларида — Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларининг умумҳарбий уставларига мувофиқ;
11) доимий равишда Ўзбекистон Республикасининг Давлат чегарасидан ўтиш пунктларида;
12) спорт майдонларида — Ўзбекистон Республикаси чемпионатларини, миллий терма командалар иштирокида халқаро спорт мусобақаларини ўтказиш вақтида ҳамда халқаро спорт мусобақаларининг Ўзбекистон Республикаси спорт терма командаларининг вакиллари бўлган ғолибларини мукофотлаш маросимларини ўтказиш вақтида кўтарилади.
Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи унга нисбатан лозим даражадаги ҳурмат таъминланган ҳолда умуммиллий байрамлар ва тантанали тадбирлар вақтида кўтарилиши мумкин.
Юқоридаги қонуннинг 5-2-моддасига кўра, Ўзбекистон Республикаси Давлат байроғининг элементларини нодавлат ташкилотлари ҳужжатларининг реквизитлари ёки реклама материалларига киритилишига йўл қўйилмайди.
Ўзбекистон Республикаси Давлат байроғининг тасвири туширилган белгилардан ишлаб чиқарилаётган ёки реализация қилинаётган товарларни (ишларни, хизматларни) ўтказиш учун тижорат мақсадларида фойдаланиш мумкин эмас.
Нодавлат нотижорат ташкилотларининг рамзлари Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғига ўхшаш бўлиши мумкин эмас.
Ўзбекистон Республикасининг давлат байроғи ва унинг тасвири катта-кичиклигидан қатъий назар, ҳамма вақт ушбу Қонунга илова қилинаётган рангли ва схематик тасвирига аниқ мос бўлиши керак.
Қонуннинг 13-моддасида Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари, шунингдек Ўзбекистонда турган бошқа шахслар Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғини ҳурмат қилишлари шартлиги, Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганликда айбдор шахслар белгиланган тартибда жавобгар бўлиши белгиланган.
Айтиш лозимки, Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 203-1-моддасида Ўзбекистон Республикаси ёки Қорақалпоғистон Республикасининг Давлат байроғи, Давлат герби ёхуд Давлат мадҳияси тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузиш фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг уч бараваригача, мансабдор шахсларга эса уч бараваридан етти бараваригача миқдорда жарима солишга, ҳудди шундай ҳуқуқбузарлик маъмурий жазо чораси қўлланилганидан кейин бир йил давомида такрор содир этилган бўлса фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг уч бараваридан беш бараваригача, мансабдор шахсларга эса етти бараваридан ўн бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлиши белгиланган.
Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг
215-моддасида Ўзбекистон Республикаси ёки Қорақалпоғистон Республикасининг Давлат байроғи, Давлат герби ёхуд Давлат мадҳиясига ҳурматсизлик қилиш жинояти базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма беш бараваригача миқдорда жарима ёки уч юз олтмиш соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланиши кўрсатилган.
Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, Ўзбекистон Республикасининг Давлат байроғи мамлакатимиз мустақиллигининг рамзи ва тимсоли ҳисобланади ва биз у билан фаҳрланишимиз лозим.
Асқар Мамараимов
Шеробод туманлараро иқтисодий суди раиси
Асқар Қудратов
Сурхондарё вилоят суди жамоатчилик ва ОАВ билан алоқалар бўлими бош консультанти
