Бугунги кунда суд томонидан кўрилаётган меросга оид низоларнинг кўп қисми меросни тақсимлаш ҳақидаги низолардир. Навоий вилоят фуқаролик ишлари бўйича суди судьялари, вилоят Адлия бошқармаси, Нотариал палата, хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариуслар иштирокида ўтказилган навбатдаги семинар машғулоти ҳам айнан шу мавзуга бағишланди.
Унда Навоий шаҳар ва туман нотариуслари Zoom дастури орқали иштирок этишди.
Семинарда нотариат соҳасида суд идоралари билан ҳамкорликда ҳал этилиши лозим бўлган кўплаб масалалар вужудга келаётганлиги, жумладан охирги вақтларда қонунчиликдаги камчиликлар сабаб, яъни айрим қонунчилик нормаларини бугунги кун талабига жавоб бермаганлиги учун мерос, васиятнома, ишончнома ва бошқа айрим нотариал ҳужжатларни судлар томонидан бекор қилиш ва ҳақиқий эмас деб топиш каби ҳолатлар кузатилаётганлиги хусусида сўз юритилди.
Ушбу масалалар бўйича мавжуд муаммоларни бартараф этиш юзасидан иштирокчилар ўз фикрларини билдиришди.
Жумладан, Навоий шаҳрида хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус Ш.Давлатова хусусийлаштирилган уй, квартира, уйнинг ёки квартиранинг бир қисмини бошқа шахсга ўтказиш ҳақидаги битимларни тасдиқлашда уй, квартира, уйнинг ёки квартиранинг бир қисмини хусусийлаштиришга розилик берган шахслар вафот этган тақдирда уларнинг ўлим ҳақидаги гувоҳномаси ёки далолатнома ёзувидаги кўчирмасидан нусха олиб қолиниши белгиланганлиги, биргаликда орттирилган мулк иштирокчиси вафот этган тақдирда уларнинг ўлим ҳақидаги гувоҳномаси ёки далолатнома ёзуви кўчирмасидан нусха олиб қолиниши лозимлиги, биргаликда орттирилган мулк иштирокчиси вафот этган тақдирда ворислик қоидалари қўлланилишини, бу ҳолатда нотариуслар хусусийлаштиришда иштирок этган марҳумнинг улушини ажратиб бериш ҳуқуқига эга эмаслиги, судлар томонидан эса нотариуснинг рад этиш қарорини талаб қилиниши ва бу ҳолат кўпгина ҳолларда судлар томонидан мурожаатчига маъмурий судга шикоят киритиш тўғрисида тушунтириш бериб юборилишини, ваҳоланки хусусийлаштиришда иштирок этган шахснинг улушини ажратиб бериш суднинг ваколатига киришини айтиб ўтди.
Билдирилган фикрлар ва таклифларга жавобан Навоий вилоят суди судьяси Г.Худайбердиева ҳам ўз мулоҳазаларини билдириб, юқоридаги масала юзасидан ҳозирги кунда судларга мурожаат анча камайганлиги, хусусийлаштиришда иштирок этган марҳумнинг улушини ажратиб бериш суднинг ваколатига киришини, судлар томонидан нотариуснинг рад этиш қарорини талаб қилиниши нотўғри эканлигини билдириб, таклиф этилаётган ўзгартиш ва қўшимчаларни қўллаб-қувватлади.
Шунингдек, суҳбат давомида юридик шахсларнинг мол-мулкини бошқа шахсга ўтказилишида юридик шахс таъсисчиларининг эр ёки хотинидан розилик олиниши шартми?-деган савол ўртага ташланди.
Навоий вилоят судининг судьяси Н.Рахмонов бу борада Ўзбекистон Республикаси “Масъулияти чекланган ҳамда қўшимча масъулиятли жамиятлар тўғрисида”ги Қонуннинг 4-моддасида бир ёки бир неча шахс томонидан таъсис этилган, устав фонди (устав капитали) таъсиси ҳужжатлари билан белгиланган миқдорларда улушларга бўлинган хўжалик жамияти масъулияти чекланган жамият деб ҳисобланиши белгиланганлиги, масъулияти чекланган жамиятнинг иштирокчилари унинг мажбуриятлари бўйича жавобгар бўлмасликларини ва жамият фаолияти билан боғлиқ зарарлар учун ўзлари қўшган ҳиссалар қиймати доирасидда жавобгар бўлишлари кўрсатиб ўтилганлигини айтиб ўтиб, жамиятларга тегишли мол-мулкларни бошқа шахсга ўтказилишида таъсисчиларнинг эр ёки хотинидан розилик олинмаслигини маълум қилди.
Муҳокама қилинган мавзу бўйича хусусан, Ўзбекистон Республикаси “Давлат уй-жой фондини хусусийлаштириш тўғрисида”ги 1993 йил 7 майда қабул қилинган Қонунининг 13-моддаси тўртинчи қисмига, Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 23-моддаси иккинчи қисмига, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 18 ноябрдаги 726-сонли қарори билан тасдиқланган “Нотариуслар томонидан кўчмас мулкларни бошқа шахсга ўтказиш ҳақидаги битимларни тасдиқлашнинг Маъмурий регламенти”нинг 31-бандига, 33-бандига тегишли ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш лозимлиги юзасидан таклифлар билдирилди.
Шунингдек, бир стол атрофида йиғилишган судьялар ва нотариуслар мерос билан боғлиқ низоларнинг олдини олиш, васиятноманинг турлари, васиятномани расмийлаштириш борасидаги мавжуд қонун талаблари, меросни қабул қилиш билан боғлиқ тартиб ҳамда меросхўрларнинг ҳуқуқ мажбурияти юзасидан муаммолар муҳокама қилишиб, ўзаро ҳамкорлик масаласини келишиб олишди, кўриниб турибдики фикр алмашиш иккала тараф учун ҳам фойдали бўлди.
Гулнафис Худайбердиева,
Навоий вилоят суди судьяси.
